Planinarenje obuhvata široku lepezu aktivnosti i sportova. U današnje vrijeme planinarstvom se bavi sve više ljudi, jer je u pitanju jedna od najzdravijih aktivnosti koja se odvija u prirodi i koja ima blagotvorno dejstvo na fizičko i psihičko zdravlje planinara.
U okviru planinarstva su se razvile mnogobrojne aktivnosti
- Izletništvo;
- Tradicionalno planinarenje (planinarske transverzale);
- Speleologija (pećinarstvo);
- Brdski biciklizam (mountain bike);
- Paraglajding;
- Visokogorstvo;
- Alpinizam;
- kanjoning;
- Gorsko spasavanje, itd;
Po međunarodnim tablicama iz planinarstva su se razvila tri sporta:
- Alpinizam;
- Orjentaciono trčanje;
- Sportsko penjanje (free climbing)
IZLETNIŠTVO podrazumijeva umjerenu šetnju lako dostupnim dijelovima prirodnih ambijenata. Ono predstavlja dobru osnovu za bavljenje drugim, težim varijantama planinarskih aktivnosti. Izletništvo je sinonim za boravak u prirodi.
TRADICIONALNO PLANINARENJE predstavlja uspone na planinske vrhove do 2000 metara, stazama tehnički jednostavnim za savladavanje. Pri ovoj vrsti planinarenja ne postoje opasnosti za život planinara, ukoliko se pri usponu planinar pridržava minimalnih pravila planinarenja.
SPELEOLOGIJA je složena aktivnost kojoj je glavni cilj istraživanje , pećina, jama i drugih podzemnih kraških fenomena. Složenost pećina i jama zahtijeva posebne tehnike i vještine kretanja, pa se aktivnost speleologa može smatrati nekom vrstom podzemnog alpinizma. Zbog toga se speleologija sve više smatra sportskom djelatnošću. Aktivnost speleologa spada u domen nauke jer je cilj speleoloških akcija istraživanje. Zato se speleologija smatra interdisciplinarnom naukom koja kombinuje znanja iz hemije, biologije, geologije, meteorologije, kartografije i drugih.
BRDSKI BICIKLIZAM (mountain bike) je aktivnost iz reda ekstremnih sportova. To je sport u kome se biciklom vozi preko tzv. „ofrouda“, odnosno puteva kao što su šume, brda, planine, kolski putevi, parkovi, poljane. Sam sport zahtijeva posebnu opremu i bicikle, kao i određene vještine, tehnike i znanja vožnje po zahtjevnim terenima. Biciklizam je sport koji, uz plivanje, angažuje najveći broj mišića i mišićnih grupa tijela.
PARAGLAJDING je ekstremna aktivnost koja predstavlja kombinaciju planinskog i vazduhoplovnog sporta. Ovaj sport se intezivno razvija poslednjih dvadesetak godina. Zahtijeva značajnu opremu kao i obučenost i vještine upravljanja padobranom za jedrenje. Paraglajder je vazduhom napunjen padobran-krilo kojim se polijeće zatčavanjem i slijeće takođe na noge. Posebno atraktivno bavljenje paraglajdingom je letenje sa planinskih vrhova, koje zahtijeva uspon na planinu sa teškom opremom i spuštanje paraglajderom sa planinskih vrhova i padina.
ORJENTACIONO TRČANJE (Orijentiring) je sport u prirodi koji se sastoji u tome da takmičar u što kraćem vremenu, uz pomoć karte i kompasa, pronađe što više kontrolnih tačaka i to onim redosledom kako je to označeno u karti. Ovaj sport se može upražnjavati rekreativno i takmičarski. Kandidat je za dobijanje statusa olimpijskog sporta.
ALPINIZAM predstavlja najveći stepen dostignuća u planinarstvu, koji podrazumijeva uspone u suvoj i zaleđenoj stijeni uz upotrebu dodatne opreme. Cilj u alpinizmu nije permanentno popeti vrh, kao u visokogorstvu, već penjanje težim, daleko opasnijim stazama. Bavljenje alpinizmom zahtjeva stalnu, odličnu fizičku kondiciju, psihičku stabilnost, veliko iskustvo, kao i poznavanje različitih tehnika penjanja. Alpinista se obučava i osposobljava da u planini boravi, bez obzira na lokaciju, na najnepristupačnijim terenima, u bilo kojem dijelu svjeta, u svako godišnje doba i u najsurovijim vremenskim uslovima. I pored toga alpinistički usponi se vrednuju prema težinskim kriterijumima koje je ustanovila Međunarodna alpinistička asocijacija (UIIA), svrstavši ih u 12 kategorija.
Alpinizam je nastao u Evropi još u XVII vijeku, prvenstveno zahvaljujući naučnicima. Početkom alpinizma smatra se osvajanje Mon Blana (4810 mnv). Posle više bezuspješnih pokušaja prvi su se na njega popeli švajcarski ljekar Gabrijel Pakar i planinski vodič iz Šamonija Žan Žak Balmat 08.08.1786. U taj podvig su se upustili zbog nagrade koju je objavio švajcarski prirodnjak Horas Benedikt d Sosir, koji je još od 1760. nekoliko puta bezuspješno pokušavao. Posle toga grupa austrijskih alpinista se 1865. godine popela na Grosglokner (3797 mnv), a onda su uslijedila osvajanja i drugih alpskih vrhova (Materhorn, Ajger, Grand Žoras …).
Iako je alpinizam nastao u Evropi, nepregledni himalajski masiv je sve više privlačio alpiniste iz cijelog svijeta. Interesovanje za ovaj masiv potiče još iz doba Marka Pola, a naročito posle objavljivanja podataka o najvišem vrhu svijeta – Mt. Everestu (8848 mnv). Od kraja XIX i početka XX vijeka, počinje utrkivanje nacionalnih ekspedicija u Himalajima. Bila je stvar prestiža čija će se zastava zavioriti na vrhu i čija će ekspedicija dalje stići.
Prvu ekspediciju na Everest predvodio je pukovnik Hauard Bjuri 1921. a bila je prvenstveno istraživačka u cilju nalaženja najpovoljnijeg puta. U njoj je učestvovalo nekoliko slavnih alpinista, ali je svakako najslavniji među njima bio Džordž Malori. Everest će postati njegov životni cilj i simbol istrajnosti i upornosti koji će skupo platiti. Ta prva ekspedicija stigla je do Sjevernog sedla gde ih je zadesila strašna mećava i omela ih u daljem napredovanju.
Druga ekspedicija je održana naredne godine ali je prošla mnogo tragičnije od prve, pošto je u lavini stradalo sedam Šerpasa. Ni ovog puta Everest nije pobijeđen.
Treća ekspedicija je jedna od najmisterioznijih himalajskih eexspedicija svih vremena. Tom prilikom su poginuli Malori i Irvin u pokušaju da konačno osvoje Everest. Iako su njihova tijela pronađena, i dan danas je misterija da li su oni poginuli pri odlasku na vrh ili pri silasku, tj. da li su oni bili prvi osvajači Everesta.
Bilo kako bilo, 1950. Hercog i Lanšel osvajaju Anapurnu, prvi vrh iznad 8000 mnv.1952. francuska ekspedicija dolazi do 8600 mnv pri pokušaju osvajanja Everesta, da bi godinu dana kasnije to pošlo za rukom Novozelanđaninu Edmundu Hilariju i Šerpasu Tenzing Norgaju. Oni su tako 1953. godine postali zvanično prvi osvajači Everesta. Posle toga je razvoj alpinizma, opreme, odjeće i svega ostalog vezano za alpinizam krenuo vrtoglavo da se razvija…
SPORTSKO PENJANJE (Free climbing) je sport proizašao iz alpinizma. Nastanku ovog atraktivnog sporta prethodio je period u kome su najbolji alpinisti širom svjeta penjali veoma teške detalje u nekoj poznatoj ili manje poznatoj stjeni (smjeru). U slobodnom penjanju se isključivo koriste ruke i noge, dok se oprema (uže, klinovi, spitovi, karabineri, frendovi i ostala oprema) koristi samo za osiguranje ako bi došlo do pada. Prirodni ambijent (stjena) je zamijenjen penjanjem na vještačkoj podlozi i dobijen je potpuni takmičarski karakter sa strogim pravilima podjednakim za sve učesnike. Ujedno, zamjenjen je i smisao penjanja. Cilj svih penjača koji se takmiče postao je sasvim drugačiji i umjesto osvajanja vrhova u nekom planinskom masivu ili teške prirodne stijene sada se penju izuzetno teški detalji (plafoni, previsi, glatke ploče sa vrlo sitnim hvatištima) na vještačkim stijenama širom svijeta.
KANJONING (engl. Canyoning) je rekreacija na otvorenom koja predstavlja spuštanje niz rječne klisure (kanjone ). Za razliku od drugih sportova kao što su rafting, kajak ili hidrospid, Kanjoning se izvodi pješice, bez upotrebe kanua ili gumenih čamaca. Putevi su podijeljeni u dvije kategorije : vodeni i suvi, i to djelimično određuje vrstu opreme koja se koristi. U svakom slučaju uvijek se spušta niz rijeku/kanjon (obrnuto, samo izuzetno), koristeći užad, gdje je moguće skakanje i ronjenje. Tvorci ove aktivnosti bili su speleolozi, prvi istraživači planina, kotlina i pećina. Okruženje u kojem se obavlja ova aktivnost po samoj svojoj prirodi je negostoljubivo. To je zato što rijeka teče kroz uske klisure duboko urezane u stijene, sa jakim vertikalnim vodopadima, čime se sprečava povlačenje unazad ili izlazak iz kanjona u bilo kojem trenutku . Ovaj sport je nužno izvoditi u grupama, koje obično uključuju 4 do 6 osoba . Uz pravu obuku i tehniku je moguće bezbjedno izvoditi ovaj sport uživajući istovremeno u prirodnim ljepotama i uzbudljivom spuštanju niz vodene tokove. Spuštanje niz kanjone zahtijeva posjedovanje adekvatne opreme. Oprema je mješavina tipičnih pomagala iz drugih disciplina:
- Kaciga za speleologiju ili alpinizam
- Ronilačko odijelo
- Nepotopivi prsluk
- Vezovi iz alpinizma
- Vodo-otporna užad
- Cipele za pješačenje ili za rafting
- Ranac
- Vodo-otporna posuda
Kanjoning može biti opasan. Izlazak sa strana kanjona je često nemoguć pa je silazak jedina mogućnost. Zbog udaljenosti i neprisupačnosti mnogih kanjona, spasavanje može biti veoma teško i može zahtijevati nekoliko sati ili nekoliko dana.
GORSKO SPASAVANJE je aktivnost koja se razvila iz činjenice da se u ekstremnim uslovima planina dešavaju nesreće i potrebe da se unesrećenim u prirodnom ambijentu pomogne. Cilj je spasavanje ljudi u nevolji koji se nalaze u nepristupačnim planinskim uslovima. Svaka država i lokalna zajednica koja ima planinski ambijent i razvijenu planinarsku aktivnost, razvija gorsko spasavanje kao bitan elemenat za valorizaciju planinskih potencijala, i organizuje Gorsku službu spasavanja. Gorske službe spasavanja su najprije formirane u alpskim zemljama, a kasnije, po uzoru na njih i u ostalim zemljama. Gorski spasioci spadaju u najspremnije i najiskusnije planinare, alpiniste, visokogorce, speleologe i skijaše koji prolaze posebnu obuku koja im omogućava uspješno spasavanje i pružanje prve medicinske pomoći u nepristupačnim uslovima. Gorski spasioci dobijaju sertifikat kao potvrdu obučenosti za pružanje komplikovanih usluga spasavanja. Gorske službe spasavanja su različito organizovane u zavisnosti od države do države, negdje su one profesionalne i vezane za Ministarstvo unutrašnjih poslova ili policiju a negdje su vezane za Planinarski savez i organizovane kao nevladine organizacije.
